Gibraltar kolonia bat da. 1960ko hamarkadatik, Nazio Batuen "deskolonizazioaren zain dauden lurralde ez-autonomen" zerrendan egon da. Aztarna kolonial hau bateraezina da deskolonizazioari buruzko 1960ko 1514 (XV) Ebazpenarekin. Nazio Batuek adierazi dute Gibraltarren deskolonizazio prozesuan aplikagarri den printzipioa ez dela herrien autodeterminazioarena, baizik eta Espainiako lurralde-osotasuna berrezartzearena. Espainiak behin eta berriz eskatu dio Erresuma Batuari negoziazioetan hasteko, Nazio Batuen 1965etik emandako agindua betez, gatazka honi behin betiko irtenbide bat lortzeko.
Gibraltarreko historia.
Utrechteko Itunaren bidez, Gibraltar Erresuma Batuari eman zitzaion. Hala ere, "Gibraltarko hiria eta gaztelua, bere portua, defentsak eta berari dagozkion gotorlekuak" baino ez ziren laga. Istmoa, ondoko urak edo gaineko aire-espazioa bezala, ez zuen Espainiak laga eta beti egon da Espainiako subiranotasunpean. Britainiarrek de facto jarraitzen duten okupazioak ez ditu betetzen subiranotasuna eskuratzeko nazioarteko zuzenbideak ezarritako baldintzak. Horregatik, Espainiak beti azpimarratu du istmoaren okupazioa legez kanpokoa eta nazioarteko zuzenbidearen aurkakoa dela eta, beraz, beti eskatu du baldintzarik gabeko itzulera. Espainiak ez du istmoaren edo hesiaren okupazioa mugatzat hartzen.
Gibraltarreko gatazkari buruzko dokumentu nagusiak hauek dira:
- Utrechteko Ituna. 1713ko uztailaren 13an sinatuta, bere X. artikuluan Britainiar Koroari laga zion "Gibraltarko hiriaren eta gazteluaren jabetza osoa, baita berari dagozkion portu, defentsa eta gotorlekuekin ere".
- Nazio Batuen 20. Batzar Nagusiaren 2070 Ebazpena. 1965eko abenduaren 16an onartuta, Espainiako eta Erresuma Batuko gobernuei lehen aldiz gonbidapena egin zien Gibraltarreko subiranotasunari buruzko berehalako elkarrizketak hasteko.
- Nazio Batuen XXII. Batzar Nagusiaren 2353 Ebazpena. 1967ko abenduaren 19an onartua, ezartzen du herrialde baten batasun nazionala eta lurralde-osotasuna partzialki edo erabat suntsitzen duen edozein egoera kolonial bateraezina dela Nazio Batuen Gutunaren helburu eta printzipioekin, eta bereziki deskolonizazio orokorrari buruzko Batzar Nagusiaren 1514 (XV) Ebazpenaren 6. paragrafoarekin.
- Nazio Batuen XXIII. Batzar Nagusiaren 2429 Ebazpena. 1968ko abenduaren 18an onartua, Erresuma Batuari Gibraltarreko estatus koloniala 1969ko urriaren 1a baino lehen amaitzeko eskatu zion.
- Lisboako Adierazpena. 1980ko apirilaren 10ean sinatua, bi gobernuek Gibraltarreko arazoa adiskidetasun espirituan eta Nazio Batuen ebazpen garrantzitsuekin bat etorriz konpontzeko duten konpromisoa islatzen du.
- Bruselako Adierazpena. 1984ko azaroaren 27an sinatu zen, eta subiranotasun gaiak barne hartzen dituen negoziazio prozesu berri baten oinarriak ezartzen ditu.
Zein da Gibraltarren egoera brexitaren ondoren?
Espainiak behin eta berriz eskatu dio Erresuma Batuari subiranotasun gaiei buruzko negoziazio bilateralak ahalik eta azkarren berrabiarazteko.
Erresuma Batua Europar Batasunekoa izateagatik Europar Batasuneko Zuzenbidea Gibraltarko Haitzean aplikatzen zenez, Erresuma Batuaren irteerak Gibraltarrena ekarri zuen nahitaez. Irteera hori Espainiaren interesekin bat etor zedin ziurtatzeko, Espainiak negoziazioak hasi zituen Erresuma Batuarekin Gibraltarretik irteteari buruz, eta emaitza gisa Gibraltarri buruzko Protokolo bat eman zuten, Irteteko Akordioaren eranskina, aldebiko lau akordio-memorandum (herritarren eskubideei, ingurumen-lankidetzari, tabakoari eta polizia- eta aduana-lankidetzari buruzkoak), 2018ko azaroaren 29an sinatuak, eta Erresuma Batuarekin nazioarteko akordio bat zerga-arloan, 2019ko martxoaren 4an sinatua.
Brexita amaitu ondoren, negoziazio prozesu bat hasi zen Europar Batasunaren eta Erresuma Batuaren arteko harremana Gibraltarren inguruan arautzen zuen akordio bat lortzeko eta 2020ko Urtezahar Gaueko Akordio deiturikoaren hainbat eduki garatzeko. Azkenean, 2025eko ekainaren 11n, Gibraltarrekin lotuta Europar Batasunaren eta Erresuma Batuaren arteko etorkizuneko akordioaren alderdi nagusiei buruzko azken akordio politiko baten ondorioa iragarri zen. Etorkizuneko Akordioaren helburu nagusia eskualde osoaren etorkizuneko oparotasuna bermatzea da. Horretarako, Espainia eta Gibraltar artean mugitzen diren pertsonen eta salgaien gaineko oztopo fisiko, kontrol eta egiaztapen guztiak ezabatuko dira, Schengen eremua, EBko merkatu bakarra eta Aduana batasuna mantenduz.
Brexiten eragina Gibraltarreko mugikortasunean
Pertsonen arloan, Alderdiek Gibraltarko portuan eta aireportuan Gibraltarko eta Schengengo mugako kontrol bikoitzak ezartzea adostu dute, EBko eta Erresuma Batuko/Gibraltarko agintarien arteko lankidetza osoaren bidez gauzatuko dena, Gibraltar eta La Línea arteko mugako kontrol guztiak ezabatuz egunero bi noranzkoetan zeharkatzen duten milaka pertsonarentzat. Europar Batasunaren izenean, Espainiak Schengeneko kontrol osoak egingo ditu.
Salgaien arloan, Alderdiek EBren eta Gibraltarren arteko etorkizuneko aduana-batasunaren oinarri izango diren printzipioak adostu dituzte, dagokien aduana-agintarien arteko lankidetza estua mantenduz eta salgaien kontrolak ezabatuz. Etorkizuneko EB-Erresuma Batua Akordioaren beste alderdi garrantzitsu batzuk hauek dira: estatu-laguntzei, zergei, lanari, ingurumenari, merkataritzari eta garapen jasangarriari, dirua zuritzearen aurkako borrokari eta garraioari —aireportuak barne—, baita mugaz gaindiko langileen eskubideei eta gizarte-segurantzaren koordinazioari buruzko baldintza berdintasunerako konpromisoak. Ingurumen-gaietan lankidetza espezifikoa ere barne hartuko da.
Akordio honek oparotasuna sustatuko du eta konfiantza, ziurtasun juridikoa eta egonkortasuna ekarriko dizkie eskualdeko jendearen bizitzei eta ongizateari.